4 MEZHEP HAKKINDA KISA NOTLAR

HANEFİ MEZHEBİ

Irak'ta doğmuş ve Abbâsîler devrinde Ebû Yûsuf'un "kadılkudât" (baş kadı) olması ile devletin başlıca fıkıh mezhebi haline gelmiştir. Hanefî mezhebi bilhassa doğuya doğru yayılarak Horasan ve Mâverâünnehir'de büyük bir gelişme göstermiştir. Pek çok Hanefî fakihi de buralardan yetişmiştir.
*İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe 40 yaşına geldiğinde fetva vermeye başladı.*
Doğum Tarihi ve Yeri:
80 (699) yılında Kûfe'de dünyaya geldi.
Hocası:
Hammâd b. Ebû Süleyman
Meşhur Talebeleri:
1-Ebû Yusuf
2-İmam Muhammed b. Hasan es-Şeybânî
En büyük eseri:
el-Fıkhu'l Ekber
Metodu:
1-Kitap
2-Sünnet
3-İcma
4-Sahâbe kavli (sözleri)
5-Örf
6-Kıyas
7-İstihsan

MALİKİ MEZHEBİ

Önce Hicaz bölgesinde yayılmış, sonra İmam Mâlik'in Esed b. Furât, Abdullah b. Vehb, Abdurrahman b. Kasım gibi talebeleri vasıtasıyla Mısır, Kuzey Afrika ve Endülüs'e yayılmıştır. Hatta, bu mezhep bir zamanlar İspanya'da Endülüs Emevî Devleti’nin resmî mezhebi olmuştur. Günümüzde Mısır'da, Kuzey Afrika’da (Tunus, Cezayir, Fas), Sudan'da Mâlikî mezhebi çok yaygındır. Hicaz bölgesinde ise, Mâlikîler'in sayısı oldukça azdır.
İmam Mâlik'in görüş ve fetvaları, Sahnûn'un öncülüğünde tedvîn edilen ve İmam Mâlik'in ve yakın öğrencilerinin görüşlerini toplayan el-Müdevvene isimli hacimli eser, Muvatta ile birlikte Mâliki mezhebinin temel iki kitabı sayılır.
Doğum Tarihi ve Yeri:
93 (712) yılında Medine'de dünyaya geldi.
Hocaları:
1-İbn Hürmüz
2-İbn Ömer'in âzatlısı Nâfi
3-İbn Şihâb ez-Zührî
4-Yahyâ b. Saîd
Meşhur talebeleri:
1-Esed b. Furât
2-Abdullah b. Vehb
3-Abdurrahman b. Kasım
Eserleri:
1-el-Müdevvene
2-Muvatta
Metodu:
1-Kitap
2-Sünnet
3-İcmâ
4-Sahâbe kavli (sözleri)
5-Örf ve âdet
6-Kıyas
7-İstihsan
8-Mesâlih-i mürsele
9-Sedd-i zerAİ

ŞAFİ MEZHEBİ

Önce Mısır'da sonra Suriye, Irak, Horasan ve Mâverâünnehir'de yayıldı. Çoğu zaman fetvada ve öğretimde Hanefîler'le yan yana yer aldı. Bugün Şâfiî mezhebi ülkemizin güneydoğu ve doğu illeri ile yukarıda sayılan bölgelerde yaygın durumdadır.
İmam Şafiî, İstihsanı reddetmiş, rey ictihadını kıyastan ibaret kabul etmiş, kıyası da delâlet yoluyla ilahî beyan çeşitlerinden biri saymıştır
Doğum Tarihi ve Yeri:
150 (767) yılında Gazze şehrinde (Filistin) dünyaya geldi.
Hocaları:
1-İmam Mâlik
2-İmam Muhammed
Meşhur talebeleri:
1- Ebû Ya’kub Yûsuf b. Yahyâ el-Büveydî
2- Ebû İbrahim İsmail b. Yahyâ el-Müzenî
3- Ebû Muhammed er-Rabî’ b. Süleyman b. Abdilcebbâr el-Murâdî
4- Harmele b. Yahya b. Harmele
5- Muhammed b. Abdillah b. Abdilhakem
Eserleri:
1-er-Risâle
2-el-Ümm
3-el-Murâdî
4-Kitabü’ş-Şurût
5-Kitabü’s-Sünen
6-Kitabü’n-Nikâh
7-Kitâbü’l-İbil ve’l-Ganem ve Sıfatühâ ve Esnânühâ
Metodu:
1-Kitap
2-Sünnet
3-İcmâ
4-Sahâbe kavli (sözleri)
5-Kıyas

HANBELİ MEZHEBİ

Kurucusu sayılan, Ahmed b. Hanbel’e nisbet edildiği için bu isimle anılmıştır. Genç yaştan itibaren Bağdat'ta hadis toplamaya başladı. Hicrî 186 yılına kadar hadis âlimlerinden dinlediği bütün hadisleri kaleme aldı. Ahmed b. Hanbel hadis ilminde rivayete önem verdiği kadar, naslardan hüküm çıkarmaya da itina gösterdi. O İmam Şâfiî'nin fıkıhtaki bilgisine, hüküm çıkarma ve istinbat usul ve metoduna hayrandı. Ahmed b. Hanbel Mekke'de, Bağdat'ta İmam Şâfiî'den bu metotları öğrendi ve benimsedi. Böylece hadisleri sadece rivayetle yetinmeyip, onların fıkhî mâna ve maksatlarını da araştırdı.
Ahmed b. Hanbel ibadet ve muâmelât konularında iki ayrı usul benimsedi. İbadet konularında naslara ve Selef’in eserlerine sımsıkı sarıldı. Delilsiz hüküm vermekten sakındı. Muâmelâtta da yine Selef’in yolu olan, bir şeyin haram veya helâl olduğuna dair naslarda delil yoksa o mubahtır prensibine sarıldı.
"Eşyada aslolan mubahlıktır" prensibini Hanefî, Şâfiî ve Mâlikîler de benimserler, ancak Hanbelîler muâmelâtta daha belirgin biçimde serbestlik taraftarıdırlar.
Onlar mukavele serbestisini alabildiğine geniş tutmuşlardır. Dinin haram kıldığı şartlar müstesna, bu mezhep ticarette tarafların istedikleri şartları koşabileceğini hükme bağlar. Bu mezhepte nassa ve esere sıkı sıkıya bağlı olmanın neticesi bir yandan ictihadla hüküm elde etme güçleştirilirken, diğer yandan nassa dayanmadan bir şeye câiz değildir demeyi de zorlaştırmıştır.
Eşyada aslolan mubahlıktır kaidesi temel alındığı için mubah ufku genişlemiş ve bu bakış açısı büyük ölçüde akidlere de yansımıştır.

Mezhebin ayırıcı vasfı olarak re’y ve kıyastan çok âyet, hadis ve sahâbe kavli gibi naklî delillere dayanması dikkat çeker. Mezhepte bir bakıma hadise dayalı fıkıh anlayışı hâkimdir. Sadece fiilen karşılaşılan problemlere çözüm üretilmiştir. Teknik anlamda tam bir fıkıh mezhebi değil, bir nevi hadis ekolü olarak da görüldüğü için, Hanbelîliği fıkıh mezhepleri arasında saymayanlar da vardır.
*Ahmed bin Hambel 40 yaşına geldiğinde fetva vermeye başladı.*
Doğum Tarihi ve Yeri:
Hicrî 164 yılında Bağdat'ta dünyaya geldi.
Hocaları:
1-Ebû Yusuf
2-İmam Şâfiî
3-Abdurrazzâk ibnu Hemmam (meşhur muhaddis) hadisçi
Meşhur talebeleri:
1-Salih (Hambel’in oğlu)
2-Abdullah (Hambel’in oğlu)
3-Buhari
4-Müslim
5-Ebu Davut
6-Tirmizi
7-Nesai
8-Yahya ibnu Muin
9-Ali ibnu Medini
10-Ebu Zur’a er-Razi
11-Ebu Hatim er-Razi
Eserleri:
1-Kitabus’Sunne
2-Kitabuz’Zuhd
3-Kitabu’l-Vera
4-Kitabu’l-İlel
5-Kitabu Fedaili’s-Sahabe
6-er-Red ale’z-Zenadıka ve’l-Cehmiyye
Metodu:
1-İcmâ
2-Kıyas
3-Mesâlîh
4-İstihsan
5-Zerâyi
6-İstishâb

Alıntıdır...